Uluslararası Ve Kıtalararası hizmetlerim bazen Otel Mutfağı Danışmanlığı, bazen yüksek mutfaklarda restoran danışmanlığı yada mutfak mutfak danışmanlığı olarak "Hizmet Alanlarımı" Aşağıdaki "Kırmızı" Olarak Kabartılmış başlıklar'da bulabilirsiniz...
Restoran Konsept Çeşitlerinin En Önemli Özellikleri Nelerdir?
Restoran Konsept Çeşitleri Ve Özelliklerinin her biri, misafir deneyimini şekillendiren benzersiz özelliklere ve öğelere sahiptir. Farklı restoran konseptlerinin başlıca özelliklerini şöyle sıralıyorum:
Tema Restoranları:
Özgün bir tema etrafında kurulur ve dekorasyonundan geleceğin menü trendlerine, müzik seçiminden personel kıyafetlerine kadar her detay bu temayı yansıtır. Örneğin, tarihi bir dönemi ya da belirli bir coğrafyayı temsil edebilir.
Etnik Restoranlar:
2024 Dünya Gastronomi Ve Turizm Trendlerinde belli bir ülke veya bölgenin yemeklerini sunar ve o bölgenin kültürel atmosferini yansıtan bir iç tasarıma sahiptir. Örneğin, Türk, İtalyan, Japon gibi spesifik mutfaklar bu kategoriye girer.
Gurme Restoranlar:
2024'de restoran trendlerinde yüksek kaliteli malzemeler kullanır, sofistike ve yenilikçi pişirme tekniklerine önem verir. Bu restoranlar genellikle ünlü şefler tarafından yönetilir ve misafirlere benzersiz bir yemek deneyimi sunar.
Hızlı Servis Restoranları:
Hız ve kolaylığa odaklanır, genellikle standart menüler ve hızlı bir servis sistemi sunar. Fast food zincirleri bu kategoriye örnek gösterilebilir.
Açık Büfe Restoranlar:
2024'de restoran trendlerinde geniş bir yemek çeşitliliği sunar ve misafirlerin kendi tabaklarını diledikleri gibi doldurmalarına olanak tanır. Genellikle otellerde ve özel etkinliklerde tercih edilir.
Bistro ve Cafe Tarzı Restoranlar:
2024 gastronomi trendlerinde geleceğin menü trendlerinde daha rahat bir yemek deneyimi sunar ve genellikle hafif yemekler, kahve ve tatlılar üzerine yoğunlaşır. Samimi bir atmosfere sahip olmaları tercih sebebidir.
Lüks Restoranlar:
Günümüzde Fine Dining Restoranlar kaliteli hizmet, zarif bir ortam ve yüksek standartlarda yemekler sunar. Fiyatlar genellikle daha yüksektir ve özel etkinlikler veya iş yemekleri için uygun bir seçenektir.
Konsept Restoranlar:
Gastropublar:
Kaliteli yemek, Örnek Restoranlarda ve örnek restoran menülerinde içecek seçenekleri sunan, genellikle bir bar atmosferi ile birleştirilen restoranlardır. Yemekler, geleneksel pub yemeklerinin daha sofistike versiyonlarıdır.
Yeme-İçme ve Eğlence Mekanları:
2024 Dünya Gastronomi Trendlerinde yemek ve içecek hizmetinin yanı sıra müzik, dans, canlı performans gibi eğlence hizmetleri de sunar. Bu tür mekanlar, geniş bir kitleyi hedef alır ve genellikle gece hayatının popüler noktalarıdır.
Bu çeşitlilik, 2024 Yemek Trendleri makalemde de belirttiğim gibi restoran sektörünün dinamik yapısını ve misafirlerin farklı ihtiyaç ve beklentilerine nasıl cevap verdiğini göstermektedir. Her restoran konsepti, kendine özgü özellikleri ile belirli bir misafir segmentine hitap eder ve bu çeşitlilik gastronomi dünyasını zenginleştirir.
Restoran Konsept Danışmanlığı Nedir?
Restoran İşletmesinin Konsepti;
Bulunmuş Olduğu Şehre, Yaşayan İnsanların Kökenlerine, Yemek Kültürü Seviyesi Ve Ekonomik Düzeylerine, Şehrin Yerli Ve Yabancı Turizmdeki Sahip Olduğu Paya, Mevcut Yiyecek Ve İcecek Sektöründeki İşletmelerin Sayısına ve Kalite Standartlarına Göre Değişir.
Tüm bunlar öncelikte tarafımdan talep edilecek olan hizmet seçeneklerine göre şekillendirilir. Herhangi bir işletme sahibi kişi yada kurumun, tarafımdan hizmet alanlarım içerisinde hangi hizmet seçeneğini almak istediği önemlidir. İhtiyaç duyulan konularda seçenekler fizibilitesini hazırladıktan sonra karşılıklı mutabakat doğrultusunda çalışma programımı zaman, maliyet ve "hedef" sonuçları ile hazırlayarak alternatif seçenekleri ile birlikte sunarım.
Restoran Tasarımında Renk, Tercihi Neye Göre Yapılır?
Restoranın Dekorasyonunda Dikkate Alınacak Unsurlar Nelerdir?
Yeni Restoranın Aydınlatması Nasıl Yapılır?
Restoran Yapılırken Tuvaletler'de En Çok Dikkat Edilecekler Nelerdir?
Yeni Restoranın Misafir Kapasitesi Neye Göre Ayarlanır?
Uluslararası Standartlarda Bir Restoranın Isıtma Ve Havalandırma Sisteminde Dikkat Edilecekler Nelerdir?
En İyi Restoranlardan Birine Sahip Olabilmek İçin Mutfak Tasarımında Dikkat Edilecekler Nelerdir?
Restoran Konsepti Nedir? Konsept Nasıl Oluşturulur?
Günümüzde farklı standartlara sahip restoranlar, sahip oldukları imkanlar dahilinde gastronomi dünyasına yön vermekte. Gerek yazlık restoranlar, gerek kışlık restoranlar ve gerekse 12 ay çalışan şehir restoranları ya da modern şef restoranları aynı zamanda kendilerine has yeni konseptler geliştirmekte.
Peki Konsept Nedir? Öncelikte Konseptin Kelime Anlamına Bakalım:
Konsept Türkçeye Fransızca dilinden geçmiştir. Konsept ’in sözlük anlamı Türkçe dilinde "kavram" demektir. Aynı zamanda Restoran Konsept Tasarımında tarz, anlayış, görüş, düşünce anlamlarına da gelmektedir. Bana göre "tarz" kelimesi konsept için daha yakın geliyor.
Konsept sadece restoranlarda değil her meslekte ve iş kolunda kullanılan tarz anlamında yenilikleri de içinde barındırır. Günümüzde bu yenilikler çok farklı anlam ve şekillerde karşımıza çıkmakta olduğu gibi herhangi bir standardı da yoktur.
Konsept kelimesini biraz açmam gerekirse adeta diyebilirim ki bu işte son limit gökyüzü, herhangi bir sinir yok. Düşünebildiğiniz kadar, hayal edebileceğiniz kadar yenilik ekleyebilirsiniz. Yeni konseptinizde yani tarzınızda standartlarınız hayal gücünüzdür diyebilirim.
İşte "Esas Mesele" de Zorluklar Ve Dikkat Burada Başlıyor !!!
* Yeni açmış olduğunuz ya da değişiklik yapmak istediğiniz restoranınızda koymuş olduğunuz standartlara sahip çıkarak devamlılığını sağlayabilmek!!!
* Konseptiniz ile bağlantılı, koymuş olduğunuz kalitenizi koruyabilmek!!!
* İşletmenizde kendi belirlediğiniz kurallara önce kendiniz sonra personellerinizi ve sonrada misafirlerinizin uymasını sağlayabilmek!!!
Bu Arada Misafir Dedim… Çünkü Yeme-İçme Ve Konaklama Sektöründe "Müşteri" Anlayışı Olmaz "Misafir" Anlayışı Olur!!!
Gastronomi sektöründe başarılı ve devamlı olabilmek için restoranınıza gelen insanları evinize gelmiş misafirler gibi ağırlayacağınız için bu kuralları dolayısı ile bağlantılı sisteminizi belirlerken dikkat etmek şarıyı ve dolayısı ile kazancı omuzlayabilmeniz için yeni restoranınızda "herkesten ve restoranda olabilecek olumlu yada olumsuz olabileceklerden" en az 3 adım sonrasını görmeniz ve hesap ederek hazırlıklı olmanız gerekir.
Kuralları koymak önemli değil kuralları uygulamak önemlidir!!!
Unutmayınız ki yiyecek ve içecek sektöründe her şey birbiri ile bağlantılıdır. Konsept yani Tarz standartlarınızı, standartlarınız kaliteyi, takip ise başarı ve kazancı getirir. Şimdi yeni restoran açarken (ya da restoran zinciri) konseptinizin sizin yada şirketinizin belirlemiş olduğunuz tarzınız olduğunu unutmayınız.
Bu Konudaki Şahsi Düşüncelerimi Daha İyi Anlatabilmek Amacı İle Tek Cümlelik Sorular Halinde Belirtmeye Çalışacağım.
* Yeni açacağım restoranın konsepti ne olmalı?
* Yeni restoranımın şehrin en iyileri arasında olabilmesi için hangi konsepti kullanmalıyım?
* Yeni restoranımın yemek konsepti ile mimari konsepti farklı olabilir mi?
* Şehrin en iyi restoranı olabilmesi için hangi mutfak konseptini uygulamalıyım?
* Başarılı bir restoranım olabilmesi için zincir marka altyapısı oluşturmalı miyim?
* Restoranlarda konsept oluşturmanın maliyeti ne kadar?
* Eğer bu işimde başarılı olursam markamı başka şehirlere de satabilir miyim?
* Kalıcı bir restoran açabilmek için yemek menüsünü nasıl seçmeliyim?
* Seçkin bir restoranım olması için uluslararası mutfakların hangilerini kullanmalıyım?
* Beyaz yakalıların gelebileceği bir restoran açmak için yöresel lezzetler içeren bir menü mü kullanmalıyım?
* Yeni restoranlarda konsept oluşturmanın kazanç ile ne ilgisi var?
* Restoran dekorasyonu ve restoran konseptinin bağlantısı nedir?
* Restoranın ambiyansı ne demek?
* Restoranda yeme sunumları ile konseptin ne ilgisi var?
* Yeni restoranımda hem öğlen yemeği hem aksam yemeği verecek miyim?
* Şehrin en iyi restoranı olabilmem için ne kadar büyüklükte bir restoranım olmalı?
* Yeni restoranımda iş adamlarına ve ziyafet, protokol yemeklerine hitap etmeli miyim?
* Yeni restoran açarken restoran yönetim Sirkülerine restoran konsepti hakkında kurallar yazmalı mıyım?
* Restoran departmanlarında çalışacak olan tüm personellerime mesleki eğitim verecek birisini nasıl bulabilirim?
* Kalıcı bir restoran için eşsiz Bir Konsept Araştırması yapmak için neler gereklidir?
* Yeni restoranımın örnek restoran menülerini dikkate alarak mı mimarı konsept belirlemeliyim?
* Yemek menüsü ile mimari konseptin bir alakası var mı?
* Restoranın iç dizaynı ile dış dizaynının benzerlik taşıması gerekir mi?
* Yeni restoranımın ismi nasıl olmalı?
* Yeni açacağım restoranın konumu ile konseptin bağlantısı var mı?
* Yeni açacağım restoranın ismi ile konseptinin bağlantısı olmalı mı?
* Yeni restoranımda dekorasyon ve ambiyans ne kadar ön plana çıkmalı?
* Yeni Restoran Açarken ne kadar bütçe hazırlamalıyım?
* Restoran konsepti ile bütçenin bir hesaplaması var mı?
* Yeni restoranımın yerini nasıl belirlemeliyim?
* Yazlık restoran mı açmalıyım yoksa kışlık bir restoran mı açmalıyım?
* Yeni restoranımda sonradan deniz ürünleri konsepti, steakhouse konsepti, aile restoranı konsepti, etnik restoranlar, yöresel restoranlar konsepti gibi değişiklikler yapabilir miyim?
* Yeni restoranımda kaç personel çalıştırmalıyım?
* Yeni restoranımdaki mevcut konseptin üzerine başka bir markayı koyabilir miyim?
* Restoran konsepti ile yiyecek ve içecek menüsünün ne ilgisi var?
* Yeni restoranım için konsepti belirlerken neleri dikkate almalıyım?
* Restoran konsepti ile tedarik zincirinin ne ilgisi var?
* Alışveriş merkezleri yeni restoranlar için önemli mi?
* Restoranım deniz kenarında mı olmalı?
* Sahilde restoran açmanın avantajları nelerdir?
* Yeni restoranımın konseptini nasıl yansıtmalıyım?
* Yaz kış devamlı açık bir restoran ne kadar karlı olur?
* Yeni açacağım restoranın konsept belirlemesinde dikkat edeceğim konular nelerdir?
* Konseptin başarı ile ilgisi var mı?
* Restoran konseptinin daha fazla kazanmakla bağlantısı olabilir mi?
* Yeni konseptimi oluştururken iç ve dış mimari ne kadar önemli?
* Yeni restoranımda misafirler gösterişe dikkat ederler mi?
* Restoranın gösterisi önemli mi?
* Kalitenin pahalılık ile bir ilgisi var mı?
* Şehirde benzeri olmayan restoranlar açmak için konsept seçimi nasıl olmalı?
* Bir restoranın en önemli özelliği nedir?
* Restoran konsepti ile demirbaş eşyaların bir bağlantısı olmalı mı?
* Tabak ve çatal kaşık tercihlerinde konsepti dikkate almalı mıyım?
* Restoran konseptimi oluştururken servis takımlarını nasıl seçmeliyim?
* Restoran konseptinin tanıtımlarda bir önemi var mı?
* Bir restoran için konsept ne kadar önemli?
* Restoran menüsünde füzyon mutfaklar uygulasam olur mu?
* Yeni açacağım Restoranımın konseptini yansıtacak yemek isimleri nasıl bulmalıyım?
* Acaba vip restoranımda kafe hizmeti de versem işlerim daha iyi olur mu?
* İş insanları sadece yemek için değil misafirleri ile bir şeyler içerek iş konuşmak için de gelmesi için ne yapmalıyım?
Yukarıda belirmiş olduğum konuların detaylı açıklaması ve daha fazlası için tarafım ile kişi ya da kurumlar Türkiye saati ile sabah 11:00 ila aksam 20:00 saatleri arasında iletişim bilgilerimden bağlantıya geçebilirler…
Uluslararası Mutfak Danışmanlığı Ve Uluslararası Yiyecek İçecek Danışmanlığında Çalışma Konseptim Hangi Mutfaklardır?
* Osmanlı Saray Mutfağı,
* Eski İstanbul Mutfağı,
* Geleneksel Türk Mutfağı,
* Akdeniz Mutfağı,
* Vejetaryen Mutfağı,
* Anadolu Mutfağı,
* Steak Restoranı,
* Arap Mutfakları,
* Hindistan Mutfağı,
Restoran Tasarımı Nasıl Olmalı?
Bir restoranın oturma, bar, servis ve mutfak alanlarının planı, müşterilerin alanı nasıl deneyimledikleri ve çalışanların hizmet ederken o alanda ne kadar verimli hareket edebileceği konusunda büyük bir fark yaratabilir. Çalışanların servis alanı ve mutfak arasında daha hızlı hareket etmesini, müşterilere daha verimli hizmet vermesini ve müşterilerle daha hızlı ilgilenmesini sağlayarak bir restoranın kâr marjı artırılabilir.
Günlük iş akışını kolaylaştırması ve ekonomik olarak fayda sağlaması sebebiyle restoran tasarımı ve planlaması, bir restoranın kurulumu sırasında önem verilmesi ve zaman ayrılması gereken bir süreçtir.
Lokasyon seçimini tamamlamanızın ardından, restoran tasarımı nasıl olmalı sorusu aklınıza gelir; restoran konseptleri ya da restoran planları üzerine araştırmalar yapmaya başladıysanız artık sıra işletmenizin tasarım sürecine başlamaya gelmiştir. Profesyonelce hazırlanmış menünüz sizin bu süreçte en önemli yol haritanız olacaktır. Bu aşamada üretim alanlarının ve servis alanının ayrı ve detaylı projelendirilmesi gerekmektedir.
Menüde yer alan yiyecekler size gerekli olan üretim alanlarının planlanması konusunda gerekli bilgiyi verecektir. Restoran mutfak ölçüleri nasıl olmalı, ne kadar depolama alanı gerekli, sebze ve meyve dezenfeksiyon alanının büyüklüğü ne kadar olmalı ya da bulaşıkhanenin konumlandırılması gibi birçok sorunun cevabını menüden yola çıkarak bulabilirsiniz.
İpucu! Üretim alanı boyutları restoran türüne bağlı olarak değişiklik gösterse de servis alanı boyutunun ½’si olacak şekilde tasarlayabilirsiniz.
Üretim Alanlarını Belirleyin
Menünüzde yer alan ürünlerin işlem hacmini ve misafir kapasitenizi göz önüne alarak işletmede hangi üretim alanlarının olması gerektiğine karar verebilirsiniz. İşletme türüne ve kapasitesine göre farklılık gösterebilecek bu alanların zaman içerisinde doğabilecek ihtiyaçları karşılayabileceğinden emin olmalısınız.
Tam zamanlı hizmet veren büyük ölçekli işletmelerde ürünlerin tartıldığı, ısı ölçümlerinin yapıldığı mal kabul alanı ile başlayan süreç, ürünlerin yıkandığı, paketlerinden çıkartıldığı, ön kesim ve pişirme işlemlerinin yapıldığı hazırlık alanı ile devam eder ve ürünlerin pişirilip, tabaklandığı mutfak alanı ile son bulur. Tüm bu süreç, işletme boyutuna göre değişiklik gösterebilir.
Örneğin, kafe konseptleri üzerine bir işletme açmayı düşünüyorsanız, üretim alanları daha kısıtlı olacağı için ilerleyen zamanlarda menünüzü genişletmeniz de daha zor olacaktır. Bu gibi sıkıntılarla karşılaşmamak için konseptinize önceden emin olmanız üretim alanlarınızı belirlemenizde yardımcı olacak ve olası bir para yükünden sizi kurtaracaktır.
Mutfak Planınızı Hazırlayın
Menü içeriklerinizi belirlerken oluşturduğunuz ekipmanların yerleştirilmesine dikkat edin. Planlamalar, ekipmanların boyutlarına ve mutfak içerisindeki üretim akışına göre hazırlanmalıdır. Liste dahilinde ekipmanların boyutu, markası, gerekli olan enerji kaynakları, su çıkış hacmi gibi öğelere mutlaka yer vermelisiniz.
Etkili ve hızlı üretim için çeşitli senaryoları göz önünde bulundurarak planlamalarınızı gerçekleştirmelisiniz. Örneğin, ada mutfak türü şeklinde kurgulanmış mutfakta ızgara ve diğer sıcak istasyonları karşılıklı konumlandırmayı tercih edebilirsiniz ya da soğuk şefiniz aynı zamanda pastacılık servisinden de sorumlu olacaksa, bu iki alanın yan yana olması personelinizin daha etkili üretim yapmasına olanak sağlayacaktır.
Mutfak planları dahilinde göz önüne alınması gereken bir diğer husus ise, tüm bu planlamaları yaparken mutfak personelinizin verimliliği ve alan verimliliğidir. Mutfak personelinizin, üretim alanında gerçekleştireceği akışı gösteren alternatif planlar üzerinde çalışmanız, etkili bir işletmeye sahip olma yolunda karşılaşacağınız olası sorunların önüne geçecektir. Temizlik, depolama, soğutucu ve pişirici gibi ekipmanlarla olan etkileşimine göre bu kurgu üzerine çalışmalısınız.
Son dönemlerde pek çok işletme tarafından tercih edilmeye başlanan, temizliğin ve disiplinin göstergesi olan açık mutfakların planlanmasında ise daha dikkatli olunması gerekmektedir.
Misafirleriniz için görsel şov oluşturacak açık mutfakların aynı zamanda bazı dezavantajları da bulunmaktadır. Maliyet ve ses yalıtımı bu dezavantajların başında gelmektedir. Açık mutfaklarda ses yalıtımı sağlayan fayans kullanımı tercih edilmeli, soğutucu dolaplar tezgâh altı dolap şeklinde kurgulanmalıdır. Ayrıca açık mutfaklarınızı cam ile kapatmanız da ses yalıtımı konusunda yardımcı olacaktır.
Teknik Planlarınızı Hazırlayın
Restoran planlamalarında en çok karşılaşılan sorunların başında teknik uygunsuzluklar gelmektedir. Davlumbaz debisinin yanlış hesaplanması, drenaj sistemlerinin uygun eğimde olmaması gibi detay gibi gözüken ama ileride büyük sorunlar yaşamanıza sebebiyet verecek teknik aksaklıkların önlenmesi için bu tarz teknik planların kontrolüne dikkat etmelisiniz.
Kullanımını planlandığınız mutfak ekipmanlarınızdan bazıları daha yüksek miktarda enerjiye ihtiyaç duyabilir ve trifaze sistemine ihtiyaç duyabilir. Bu yüzden, kullanılacak trifaze bağlantı gereksinimi olan ürünlerin önceden belirlenip, işletmenizin elektrik planında belirtilmesi önem arz etmektedir. Unutmayın ki, elektrik sistemlerinizi ısı ve su kaynaklarından uzakta tutmanız gerektiğini iş güvenliği açısından göz önünde bulundurmanız son derece önem arz etmektedir.
Özellikle açık mutfak şeklindeki restoran planları için davlumbaz debisinin, misafirlerinizi istenmeyen kokulardan uzak tutmak adına dikkatli bir şekilde planlanması gerekir.
Davlumbazın motor hacmi, ebadı, ısı kaynağı ile olan mesafesi dikkat edilmesi gereken değişkenler arasında yer almaktadır.
İpucu! Duvar dibine yerleştirilen davlumbaz, ada mutfak stilinde ortada yer alan davlumbaza göre daha fazla enerji tasarrufu sağlamanızı sağlayacaktır.
Servis Alanınızı Oluşturun
Restoran planları dahilindeki en önemli süreçlerden biri de konseptinizi yansıtan servis alanının tasarımıdır. Bu süreçte profesyonel yardıma başvurmanız diğer alanlarda olduğu gibi servis alanının planlanmasında da etkili bir tasarıma sahip olmanızı kolaylaştıracaktır.
Servis alanı; masalar, sandalyeler, vestiyer, servis arabası gibi temel ekipmanların kurgulanması ile tamamlanır. Oluşturacağınız çeşitli kombinasyonlar ile misafirleriniz için etkili sonuçlar elde edebilirsiniz. Servis alanları, kafe ve restoranlarda ortalama 1,2 m² başına 1 kişi şeklinde hesaplanırken, toplu yemek organizasyonlarında bu oran daha da düşmektedir.
Bir restoranda doğru boyutta masalardan oluşan bir düzene sahip olmak, müşteriler için bekleme süresini kısaltarak oturma kapasitesini artırdığı için yüksek karlılık sağlayacaktır. İşletmelerde boyut olarak küçük masalar tercih edilerek ihtiyaç halinde masaların birleştirilerek kullanılması hem alandan hem de maddi olarak tasarruf etmenizi sağlar.
* Güncel mevzuat, yukarıda listeli bilgilerden farklılık gösterebilir. Her ilgili belediyenin uygulamaya koyduğu ruhsat işlemleri farklılık gösterebilir.
Günümüz Restoran Tasarımında Kriterler
Galip AKIN, Timur GÜLTEKİN*
Özet
İnsan geçmişten günümüze gelinceye kadar, sahip olduğu bilgi birikimine, yeteneğine, teknolojik düzeyine ve deneyimlerine bağlı olarak, çevresinden yararlanabildiği ölçüde, yaşam kalitesi de yüksek olmuştur. Çevresinden yararlanabilmesinin ön koşulu da ürettiği ve sahip olduğu her şeyin insanın özellik ve kapasitesine uygun olmasına bağlıdır.
Bu bağlamda günümüzde nüfusun ve plansız sanayileşmenin hızla artması sonucu, özellikle kadınların dışarıda bir işte çalışmak zorunda kalmalarıyla, yemeklerini restoranda yiyenlerin sayısı gün geçtikçe artarak devam etmektedir. Bu durum restoran tasarımının önemini gündeme getirmektedir. Restoranların ergonomik düzenleme ve kriterleri yanında, restoranın çeşidi, bulunduğu yeri, çevresel koşulları, müşteri sayısı ve profili ile doğal görünümü gibi birçok etmenin dikkate alınması gerekliliğini göstermektedir
Çok sayıda ve çeşitte restoranın, genelde ergonomik düzenleme ve kriterlerine göre tasarımlanmadan açılmasıyla, birçok sıkıntıların, başarısızlıkların ve iş kazalarının yaşanması kaçınılmaz hale gelmektedir. Bu tip sorunların önlenebilmesi, çalışanların ve müşterilerin memnuniyetini, güvenliğini ve işletmenin verimliliğini ön planda tutulan bir restoran tasarımıyla mümkün olabilir. Öte yandan yapılan bilimsel araştırma sonuçlarına göre, günümüzde çok fazla çeşidi olan restoranların ideal bir ergonomik tasarımını yaparak, sunmak mümkün görünmemektedir.
Bütün bunlar bize, bu konuda farklı branşlardan uzman kişilerin bir araya gelerek, istenilen çeşit ve özellikte, işlevsel, orijinal, estetik, çevresiyle ve iç tasarımlanmasıyla uyumlu, albenisi olan bir restoran tasarımıyla mümkün olacağını göstermektedir.
Bu çalışmada günümüzde giderek ihtiyaç haline gelen hoş görünümlü, hijyen, insan doğasına uygun, çevresiyle uyumlu bir restoran tasarımı kriterleri ve ilkeleri, bir düzen içinde kısaca verilmeye çalışılacaktır.
1. Giriş
Tüm canlılar gibi insanın da temel gereksinmelerinden biri beslenmedir. İnsan yeryüzünde görüldüğü yaklaşık iki buçuk milyon yıl öncesinden başlayarak, günümüzden 9-10 bin yıl öncesinde başlayan Neolitik Dönem'e kadar, daima avcı-toplayıcı bir kültürle besinlerini zor ve çetin doğa koşullarında elde etmeye çalışmıştır. İnsanın Afrika'nın Rift Vadisinde başlayan bu serüveni ortam koşullarının değişmesiyle, buradan ayrılarak Afrika'nın kuzey doğusundan Mısır üzerinden, Ürdün, Filistin ve Mezopotamya ile Anadolu'ya ulaşarak Asya ve Avrupa'ya kadar on binlerce, hatta yüz binlerce yıl içerisinde gidebilmişlerdir.
Farklı tarihler telaffuz edilmekle birlikte, insan yaklaşık 650-700 bin yıl önce ilk kez ateşi bilinçli olarak kullanmaya başlamasıyla beraber, hayvansal ve bitkisel besinleri de ateşte pişirmeyi bir şekilde öğrenmiştir. İnsanın ateşi bilinçli olarak kullanması (istediği zaman yakıp, söndürmesi keşfi) insanlık tarihinin en büyük buluşu olarak kabul edilir. İnsan ateşi keşfinden sonra, yine ilk olarak sıcaklığın donma noktasının altına inebilen yerlere giderek, dünyaya yayılmaya devam etmiştir.
Ayrıca ısınma, vahşi hayvanlardan korunma, onları yakalama, daha elverişli aletler yapma, geceleri ateşin etrafında toplanarak birbirleriyle çeşitli şekillerde iletişim kurma davranışlarını öğrenmişlerdir. Besinlerin pişirilmesiyle daha kolay çiğnendiğini, lezzetli olduğunu, sindirildiğini anlamışlardır. Gerçekten ateşin keşfi insanın bugünlere gelmesinde çok büyük katkı sağlamıştır. Çünkü ateşin, diğer bir anlatımla enerjinin olmadığı yerde, kolay kolay gelişme ve değişim olmaz (Akın, 2014).
İnsan Paleolitik (Eski Taş Çağı=M.Ö. 900 000 - 10 000 yıl önce) ile Mezolitik Dönemde (Orta Taş Çağı; M:Ö. 10 000 - 8000 yıl önce), doğada avcı-toplayıcı kültürle yaşamıştır. Bu çağlarda, taş, boynuz, kemik, diş ve ağaçtan kaba da olsa amacına uygun aletler yapabilmiştir. Yaklaşık 16 bin yıl önce zıpkını icat ederek sucul ortamdan balık yakalayarak, besin menüsüne dahil etmiştir. İnsan bu dönemlerde tamamen doğa koşullarında yaşadığından, Paleolitik dönemde tüm Dünya'da ki nüfusu 250 bini, Mezolitik Dönemde ise 10-15 milyonu geçmemiş ve ortalama ömür uzunluğu da ancak 18-20 yıl kadar olmuştur (Akın, 2010b; Özbek, 2013).
Neolitik (Yeni Taş Çağı= M.Ö. 8000-6000 yıl) Döneminde insan, Mezopotamya ve çevresinde yerleşik düzene geçerek, basitte olsa evler yaparak içinde yaşamaya başlamıştır. Bu sırada ilk önce buğdayı, daha sonra sırasıyla arpa, çavdar, yulaf, mercimek, nohut ve baklayı evcilleştirerek ekmeye başlamıştır. Aynı zamanda hayvanlardan domuz, koyun, keçi ve tavuk evcilleştirilerek besin menüsüne dahil edilmiştir. İnsan Neolitik Dönemde, tarım ve hayvancılık yaparak ilk kez besin üreticisi olmuştur.
İnsanın Neolitikte besin üretmeyi başlaması, insanlık tarihinde ateşin kontrollü kullanımından sonra, en büyük atılımı olmuştur. İnsan böylece besinin kıtlaştığı mevsim ve aylarda kullanmak üzere, besin depolamayı öğrenmiş ve yaşamı bir noktada garanti altına alınmıştır. Yaşamı kolaylaşan insan düşünmeye, olayları görmeye, anlamaya ihtiyaçlarını gidermek için çözümler aramaya başlamıştır. İnsan taştan el değirmeni ve sürtme taşı yardımıyla buğday ve arpayı öğüterek un yapmayı öğrenmiştir.
Biliyoruz ki bir şeyin yapımı, düşünüp planlamayla ve tasarımlamayla başlar. Çünkü düşünmeyen insan gerçekleri göremez, göremeyen insan çözüm üretemez. Diyebiliriz ki günümüzdeki bilgilerin, teknolojik gelişmelerin, sosyopolitik olayların yani günümüzdeki tüm gelişmelerin (aşırı nüfus artışı, çevre kirlenmesi ve teknolojik gelişmeler dahil) tetikleyicisi durumunda olan Neolitik Dönemdir (Akın, 2014).
Neolitik Dönemin sonlarında (6000-5.500 yıl önce) kilden yapılmış çanak, çömlekler yapılmaya başlanmasıyla sulu yemek pişirme de yapılır hale gelmiştir. Neolitikte yapılan tek odalı evlerin bir köşesinde ocak yakılarak, evde yemek pişirilmeye ve yenmeye başladığını görüyoruz. Zamanla çevrede yetişen tat ve koku veren baharat ve tatlandırıcılar da yavaş yavaş yemek yapımında kullanılmıştır. Böylece ehlileştirilen hayvan ve bitkilerin sayısı ve miktarı gün geçtikçe artmış ve bu yemek pişirme yöntemleri diğer bölgelere de yayılmıştır.
İnsan her türlü ihtiyacını doğadan karşılamış ve halen doğadan karşılamaya devam etmektedir. Doğadan bilgi birikimine, sahip olduğu teknolojik düzeye, yetenek ve deneyimlerine bağlı olarak rasyonel ve tatmin edici düzeyde yararlanabilmiştir. Doğadan yararlanabildiği ölçüde de yaşam kalitesi artmıştır. (Akın,2010b; Özbek, 2013).
Kalkolitik Dönemde (5500- 3000), Şehir (site) devletlerinin oluşmasıyla, başta şehrin yöneticileri olmak üzere, asker, din adamı, çoban, çiftçi, zanaatkâr gibi meslekler oluşmaya başlamıştır. Üretilen mallardan vergi olarak alınan ürünlerin, bir düzen içinde alınarak kayda geçirilmesi ihtiyacı, yazının icadını tetiklemiştir. Asker ve yöneticilerin yemek ihtiyacı için ilk kez büyük kazan ve kaplarda yemekler pişirilip yapılmasıyla, mutfak kültürü gelişim göstermiştir (Merdol, 2012).
Bu, Tunç Dönemi (M.Ö. 3.000-1.200) ve Demir Çağında da (M.Ö. 1.200-395) devam etmiştir. Zamanla, Mezopotamya'da ortaya çıkan yemek kültürü, Çin, Mısır ve Anadolu'ya, orada Yunan ve Roma mutfağı, Fransız ve İngiliz mutfağı şeklinde yayılarak devam etmiştir. Dumanın dışarıya atılma problemi, baca yapma tekniğinin öğrenilmesiyle, mutfaklarda baca yapılarak mutfak evin kapalı bir bölümünde yer almaya başlamıştır (Özbek, 2013; Güner, 2014).
Antik ve Eski Yunan (M.Ö. 800'lerde başlar), yemek kültürü giderek zenginleşmiştir. Bugün taverna olarak bilinen ve eğlenmek için gidilen meyhane tarzı restoranlar Roma İmparatorluğu Döneminden günümüze gelmiştir. Roma İmparatorluğu Dönemindeki mutfak bilgileri İtalyanlar aracılığıyla, Fransa'ya ve oradan Kuzey Avrupa ve Amerika mutfaklarına taşınmıştır (Uhri, 2011; Sallı, 2015).
Sanayi Devriminin başlamasıyla (18. Yüzyıl) özellikle kömür ve maden ocaklarında çalışanların sayısı artmaya başlamıştır. Buralarda çalışan çocuk, kadın ve erkekler günde 16-18 saat çalıştıklarından, zayıf ve hasta olanların sayısı giderek artmaya başlamıştır. Çalışanların hastalıklarından kurtulması ve zayıflıklarının giderilmesi için iyileştirme, eski haline getirme anlamına gelen, restoranlar açılmaya başlamıştır.
Zaman içinde sayıları hızla artmış ve farklı şekillerde yemek veren çok çeşitli restoran tipleri ortaya çıkarak günümüze kadar gelmiştir. Öyle ki toplumların yaşam biçimlerine, toplum yapılarına, iklim koşullarına, alışkanlıklarına, inançlarına, coğrafi özelliklerine, yemek servis şekillerine ve yemeğin yeniş biçimine göre günümüzde çok sayıda restoran çeşidi bulunmaktadır (Merdol, 2012; Bitkisel Yağ, Sanayiciler Derneği, 2015; Baysal ve ark, 2005).
Her geçen gün restoran çeşidi artmaktadır. Bunun için her restoran çeşidine en iyi cevap verecek bir restoran tasarımı önermenin imkânsızlığı ortadadır. Buna rağmen ergonomik düzenleme ve kriterleri ile insan doğasına uygun, çevresiyle uyumlu restoran tasarımının ilkeleri, bu çalışmada bir düzen içerisinde verilmeye çalışılmıştır (Beyazıt, 2001).
2. Ergonomik Restoran Tasarımının Önemi
Onsekizinci Yüzyılın son çeyreğinde başlayan Sanayi Devrimiyle, her türlü alet, araç, gereç, makine, yapı, donanımıyla yaşam alanlarının, onu kullanan veya ondan yararlananların özellik ve kapasitelerine uygun tasarlanıp üretilmesinin gerekliliği vurgulanmaya başlanmıştır. Özellikle Yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren, ürünleri kullananların ve çalışanların sağlığı, güvenliği, motivasyonu, verimliliği ve yaşam kalitesi açılarından ergonomik tasarımların önemi ve değeri daha iyi anlaşılmıştır (Akın, 2013; Akın ve Gültekin, 2014).
Günümüzde insanların neredeyse zamanının tamamını, işyeri ve yaşam alanları ile yapılan ürünleri kullanarak veya yararlanarak geçirdikleri bir gerçektir. Bu bağlamda konumuzu oluşturan restoran ve mutfağının bulunduğu yere, restoranın çeşidine, büyüklüğüne, iç ve dış tasarımının ergonomik düzenleme ve kriterlerine göre yapılmasının, personelin başarılı çalışması, müşteri memnuniyeti ile restoranın ekonomik kazancı için, gerekliliği tartışılmaz niteliktedir. Ergonomik olan her tasarım, insan aktivitelerinde kolaylık, sağlık, verimlilik, güven ve yaşam kalitesi gibi yararlar sağlayacağından, her şeyin ergonomik taslanması kaçınılmaz bir gerekliliktir (Akın, 2013; Akın ve ark., 2013; Bilal, 2014).
İşletmelerde yiyecek ve içeceklerin hazırlanıp sunulduğu yer mutfaktır. İşletmelerde istenilen standartta, nitelikte ve kalitede yiyecek ve içeceklerin üretilmesinin ön koşulu da, bu ürünleri hizmete hazır hale getirecek olan bilgili, yetenekli, deneyimli ve nitelikli personel ve bunların hizmet verdiği yer, mutfak ve yemek salonudur. Bu nedenle, restoranda çalışan personelin kendi işiyle ilgili, üst düzeyde bilgi ve yeteneğe sahip olmasının yanında, mutfakta çalışanın sağlık ve güvenliğini koruyarak işe motivasyonu ve verimliliğini artıracak, karlı bir üretimi gerçekleştirebilecek ergonomik bir mutfak ve yemek salonuna ihtiyaç vardır. (Balikhan, 2005; Çekal, 2013).
Ülkemiz turizm sektörüyle büyük miktarda gelir elde eden ülkeler arasındadır. Bu sektör içinde yer alan misafirperverlik endüstrisi ne kadar başarılı ve kaliteli olursa her geçen yıl gelecek turist sayısında artış olacaktır. Yapılan bu açıklamalar, ergonomik olarak tasarlanıp, inşa edilecek restoran ile otellerdeki yemek salonu ve mutfakların, ülke ekonomisine ve kalkınmasına yapacağı katkılar daima göz önünde bulundurulmalıdır.
3. Ergonomik Restoran Tasarımında Düzenleme ve Kriterler
Restoranda çalışan personelin sağlığı, güvenliği, işe motivasyonu ve verimli çalışabilmesi kadar, müşteri memnuniyetine dayalı kaliteli hizmet verebilmenin ve restorandan ekonomik kazanç sağlayabilmenin ön koşullarından biri de, ergonomik düzenleme ve kriterlere uygun restoran tasarımının yapılmasıyla başlayacağı unutulmamalıdır. Bunların yanında, her ürünün üretimi aşamasında mutlaka işlevsellik, orijinallik, teknolojiklik, estetiklik, antropometrik uygunluk, ekonomiklik, kullanıcı isteklerine, sağlık koşullarına, kullanıcının bilişsel ve fizyolojik kapasitesine uygunluk gibi kriterler dikkate alınmalıdır (Akın ve Gültekin, 2014).
Şunu da unutmamak gerekir, büyük restoran ve otellerin mutfaklarında her çalışana uygun, tasarım yapmanın zorluğu ortadadır. Çünkü personelin her birinin antropometrik ölçüleri, duyu ve algılama yetenekleri farklıdır. Bu nedenle tezgâh ve evye yüksekliklerinin ayarlanabilir yapılması zorunludur. Bu ise üretimde ve maliyette bir takım sıkıntılar yaratacaktır. Mutfak donatılarının personele uygun olarak tasarımının, çalışanların daha az enerji sarfederek ve daha az yorularak, güvenle daha uzun süre isteyerek ve verimli çalışmalarını sağlayacağı muhakkaktır. Restoranda çalışan personelin güvenle verimli çalışmasının yanında, kaliteli ve güven duyulacak yiyecek ve içeceklerin yapılmasına, yine üst düzeyde bir hizmetin sunulması, mutfağın tasarımı aşamasında düşünülüp, planlaması gerekir (Akın, 2010a; Dizdar, 2014).
Restoran ve otellerde mutfaklar, kalabalık bir personelin bulunduğu ve iş trafiğinin yoğun olduğu bir mekândır. Her işletme mutfağının kendine özgü bir yerleşim şekli vardır. Fakat ana düzenlemeler bütün mutfaklarda aynıdır. Bu ana düzenleme, planlama ve tasarımları uzun yıllar yapılan çalışmalar ve deneyim kazanmış mimar ve tasarımcılar başta olmak üzere, bu konuda uzmanların birlikte çalışması sonucu oluşturulmuştur. Bu bir gerçek ki hoş görünümlü, nefis kokulu, lezzetli, besin değeri yüksek, beğenilen bir yemeğin yapımı mutfak tasarımıyla doğrudan ilintilidir (Mutfak Mekânı Tasarımı ilkeleri, 2015).
Mutfak ekipmanlarının seçimi, yerleşim ve mutfakta alan düzenlemesinin, çalışanın çalışma isteğini artıracak yöntemlerin, ürün ve yemek servisinde gerekli insan gücünü azaltılacak uygun ekipmanların seçiminde yarar vardır. Böyle bir uygulama yemek ve yemek servisinin kalite ve kantitesini artıracaktır. Ayrıca maliyet ve zaman kullanımı ve programın gerçekleşmesinde önemli katkı sağlayacaktır. Mutfak tasarımında temel amaç, mutfağın kullanımı ve yararlanılmasında işlevselliğin ön plana çıkarılmasıdır. Mutfakta çalışanların antropometrik ölçülerine uygun ortam, donatı ve ekipmanların oluşturulmasının temel nedeni, çalışanların verimliliğini ve çalışma isteğini artırarak, yaşam kalitesini artırmak yönünde olmalıdır (Çekal, 2013).
Gıda servisi ve üretimi ile ilgili yerlerdeki çalışma alanları ve donatıların, ergonomik düzenleme ve kriterlere göre tasarlanması, geliştirilmesi, işin daha kolay ve daha verimli yürütülmesini, iş doyumunu sağladığı gibi daha kaliteli ürün ve hizmetin sunulmasını da sağlayacaktır. Plansız, programsız ve düzensiz inşa edilen bir mutfak sıkıntılı, stresli bir çalışma ortamı yaratarak, üretim kalitesinin düşmesine, personelin işten ayrılmasına, personel giderlerinin yükselmesine, müşteri memnuniyetsizliğine, dolayısıyla müşteri kaybına neden olarak, işletmeye karşı güvenin sarsılmasına ve sonuçta işletmenin zarar etmesine zemin hazırlayacaktır.
Aynı şekilde çalışanlarla uyumlu olmayan bir mutfak tasarımının en azından çalışanların sağlığını ve güvenliğini riske sokacağı unutulmamalıdır. Böyle bir durum mutfak personelinin yalnız bedensel yapılarında değil, diğer çalışanlarla bir takım sosyal ve ruhsal sıkıntılar yaşanmasına da zemin hazırlayacaktır (Balikhani, 2005).
4. Restoran Tasarımında Çevre Kriterleri
Çevresel koşullar dikkate alınmadan ergonomik bir yapı tasarımından söz edilemez. Restoran inşa edilmeden önce çevrenin iklim koşullarından, zemin yapısına kadar tüm çevresel koşulların araştırılması, yadsınamaz yararlar sağlayacaktır. Restoranın rüzgâr alma, güneş alma, çevresindeki binalarla ilişkisi, hoş bir manzaraya sahip olması ve hava sirkülâsyonu olup olmadığı kontrol edilmelidir. Ayrıca restoranın kanalizasyon, su, elektrik, doğalgaz ve ulaşım gibi altyapı sorunları bulunmayan bir yerde olması tercih edilmelidir. Çevresel sorunlardan özellikle hava, su, toprak, gürültü ve görüntü kirliliği yönlerinden mutlaka incelenmelidir (Akın, 2013).
Restoranın, bulunduğu yerdeki iş ve alışveriş merkezlerine, sanayi kuruluşlarına, üniversite, okul, inanç merkezlerine, büyük parklara, metroya, otobüs duraklarına, terminal, park, havaalanı, büyük otellere olan uzaklığı ya da konumu dikkate alınarak, restoranın çeşidi (tipi), müşteri sayısı ve müşteri profilinin belirlenerek ona uygun tasarımın yapılmasında tasarımcılara önemli ipuçları verecektir.
Restoranın otopark, metro giriş-çıkışlarına, sosyal etkinlik alanlarına yakınlığı da gözden geçirilerek, restoranın kendine ait bir otoparka sahip olmasının yolları aranmalıdır. Öte yandan gelen müşterilerin çocuklarının rahat ve güven içinde oynayıp eğlenebileceği bir alanın bulunması arzulanır. Müşterilerin yemek yerken seyredebileceği güzel bir manzara veya iyi planlanıp tasarımlanmış bir bahçesi olmalıdır. Bunlar müşterilerin gönül rahatlığıyla, hoş bir ortam içinde yemeklerini yiyebilmelerinde ve restoranı tercih etmelerinde önemli bir etken olarak görülecektir. Çünkü müşterilerin arabalarını ve çocuklarını güvende hissetmeleri, güzel bir manzara karşısında olmaları, müşteri memnuniyetini artıran temel çevresel faktörler olacaktır (Regina ve Boraban, 2010).
5. Restoran Tasarımlarının Araştırılması
Tüm işyerleri ve yaşam alanlarında olduğu gibi başarılı, planlı ve düzenli bir restoran tasarımı, hem restoran çalışanları hem de müşteri memnuniyetini sağlayacak temel etmenlerdendir. Bu nedenle restoranın işleyiş şeması, organizasyonu ve tasarımı, restoran çalışanları ve müşteri memnuniyetini artırıcı en önemli etmenlerin başında geldiğinden, restoranın tasarımı aşamasında bunlar, teker teker dikkatle gözden geçirmelidir.
Hangi çeşit restoran olursa olsun, tüm restoranların mimari ve iç mekân tasarımı, havalandırma, aydınlatma ısıtma ve soğutma sistemleri, mutfak malzemesi, donatıları ve renk seçimiyle, mobilya ve bunların organizasyonu büyük önem taşır. Restorandaki tüm bu öğelerin amacına uygun olarak etkili olması ise işleyiş düzeni, mekân organizasyonu ve yapılan tasarımın başarısına bağlıdır. Restoran tasarımı müşterilerin karşılandığı lobiden başlayıp, yemek yenen mekânlara, mutfak ve çeşitli servis mekanlarma, personel odalarına kadar birçok işlev grubunu oluşturur (Sönmez, 2008; Mutfak Mekân Tasarımı İlkeleri, 2008).
Konumuzun temel amacı, bir restoranda personelin güvenli ve verimli çalışabilmesi ile müşteri memnuniyeti için restoranın işleyiş düzeni (şeması), organizasyonu ve tasarımında mutlaka göz önünde bulundurulması gereken faktörlerdir. Tasarımda göz önünde bulundurulması gereken etmenleri sıralayacak olursak;
1-Restoranın müşteri kapasitesi ve restoranın çeşidi (tipi),
2-Restoranın alanı ve bu alandaki yerleşim miktarı,
3-Restoran servisinin hacmi ve tipi,
4-Müşteri profilinin
5-Restoranın en uygun sirkülasyon alanı ve akış modeli,
6-Restoran alanlarının birbirine yakınlığı ve yönetimi,
7-Restoran ve mutfak alanlarının ekonomik kullanımı,
8-Restoranda taşıma hizmetinin azaltılması,
9-Müşteri memnuniyeti, serviste zaman ve enerji tasarrufu için gerekli incelemeler yapılarak, önlemler alınmalıdır.
Ülkemizin %97'sinin deprem kuşağında olduğu bilinciyle hareket ederek, restoran tasarımı gerçekleştirilmelidir. Öte yandan başarılı ve beğenilen bir restoran tasarımı, ev tasarımından daha zordur. Çünkü restorana her yaştan, her özellikte ve farklı toplumlardan insanlar gelmektedir. Restoranlara gelenler hem yemek yemek, hem de güzel, hoş bir ortamda hoşça vakit geçirmek isterler. Özellikle son zamanlarda farklı kesimlere, farklı yaş gruplarına, farklı yemekler sunan, yemek yeme şekilleri, hatta yemek yeme yerleri bile farklı olan çok çeşitli tipte restoranlar açılmıştır.
Bu restoranların her birinin müşteri profili de farklıdır. Bu nedenle herkesin beğenebileceği ve gitmek isteyeceği bir restoran tasarımı yapmak, bilgi, beceri, deneyim, görme, kavrama, hissetme, anlama ve yaratıcılık gibi yetilere sahip olmayı gerektirir. Bunun başarılabilmesi için de, bu işin uzmanları olan deneyimli, yetenekli, araştırmacı bir ruha sahip bir ekiple mümkün olacağı bilinciyle hareket edilmelidir. Restoranın çeşidine göre ekip oluşturulması gerektiği hatırlanarak, ekipte mal sahibi, iç mimar, çevre tasarımcısı, inşaat ve elektrik mühendisi, yemek şefi, yüklenici firma, akustik uzmanı, psikolog, sosyolog ve antropolog gibi uzmanlar bulunmalıdır. Yalnız bu ekipteki uzmanlar restoranın çeşidine ve özelliğine göre değişebilmelidir (Regina ve Boraban; Alonso and O'Neil, 2010).
Restoran tasarımında, restoranın çevresel koşulları, müşteri sayısı, müşteri profili ve restoran personelinin koşullarına uygun, mutfak donatı ve ekipmanlarının özelliği, yerleştirme durumu dikkate alınmalıdır.
6. Restoranın İç Tasarımı
Restoranın iç tasarımı yapılırken, arsanın ve binanın çevresel koşullarına, yerleşim durumuna, müşteri hacmine, profiline ve restoranın çeşidi dikkate alınarak yapılmalıdır. Ayrıca restoran malzeme ve donatılarının yerleştirileceği alanlar ile personele ayrılacak alanlar tasarımda yer almalıdır.
Restoranın girişi, içini yansıtacak şekilde ferah ve geniş bir girişe sahip olmalıdır. Öte yandan restoranın müşteri için ana mekan', yemek salonudur. Restoranda geçitler en az 80 cm, kapıların genişliği 90 cm, salonda masalar arası en az 100 cm, tuvalet, depo ve personel bölümüne giden boşluklar en az 110 cm, geçitlerin yüksekliği 210 cm, pencere yüzeyi, restoran taban yüzeyinin en az 1/10'u kadar olmalıdır. Restoranın tavan yüksekliği ise 3.50 cm'den az olmamalıdır. Restoranın 150 kişiye minimum 100 cm genişliğinde acil çıkış kapısı bulunmalıdır (Neufert, 2013, Mutfak Tasarımı İlkeleri).
Yemeğin hazırlanışı, çeşidi ve sunuluşu gibi etmenlere göre birçok lokanta çeşidi bulunduğundan, müşterinin masada kalma ve masadaki iletişim kurma ve sohbet etme biçim ve sürelerinde de farklılıklar olacaktır. Bütün bunlara bağlı olarak müşterilerin oturduğu masaların yüzey alanlarının farklı olması doğaldır. Ayrıca masada yemek yiyen kişinin zayıf, normal, şişman, obez, çocuk ve yaşlı olmasının yanında, kısa, orta ve uzun boylu olmasının da masa ve sandalyelerin boyutlarında değişmeler, doğal olacaktır.
Bunlara rağmen bir ölçü vermek gerekirse, bir kişinin rahatça yemek yiyebilmesi için 80 cm genişliğinde ve 40 cm derinliğinde masa yüzeyi alanı bulunmalıdır. Bu ölçü ile masada oturan diğer kişiler arasında gerekli mesafe bırakılmış olur. Masanın bu genişliğinin 20 cm'lik kısmı masaya rahatlıkla tabak, çatal, kaşık, bıçak, bardak ve çorba kâsesi için ayrılmış olur. Dört kişilik bir yuvarlak masa için ise rahat bir yemek yiyebilmek amacıyla masanın çapı 90 ile 120 cm arasında olması yeterlidir (Neufert, 2013; Akın, 2013).
Masa ile duvar arasında rahat oturabilmek için 1 metre mesafe bırakılmalıdır. Bunun 40 cm'si sandalye, 60 cm'si ise duvar arasında olmalıdır. Masanın yerden yüksekliği kişi sandalyeye oturduğunda, dirseği bükülü iken yer dirsek arazi mesafesinden yaklaşık 5 cm aşağıda olmalıdır. Bu mesafede yaklaşık 74, 75 cm kadardır.
Sandalye oturak yüksekliği ortalama 44, 45 cm, sandalye oturağının genişliği 44 cm, derinliği ise 40 cm olması uygundur. Sandalyenin masaya bakan geniş yüzeyi yemek yerken, diz kıvrımının iç tarafına bacakların fazla basınç yapmaması için aşağı doğru kavisli olması gerekir. Restoranların rengi temizlik sembolü olan beyaz renk veya açık renkler tercih edilmelidir (Akın, 2013; Neufert, 2013).
Restoranların müşteri kapasitesi, fast food şeklindeki restoranlarda, her bir saatte üç kez, konveksiyonel (geleneksel) restoranlarda ise iki kez müşterilerin yer değiştireceği varsayılarak hesap edilir.. Özel restoranlar ile akşam restoranlarda müşterilerin kalma süresi ortalama 1.15 ile 2 saat kabul edilmelidir (Neufert, 2013; Regina ve Boroban, 2010). Son zamanlarda ortaya atılan bir görüşe göre, restoran mutfakları açık bir görünümde olması istenmektedir. Böylece mutfağın görünebilir olması, hem hoş bir görünüş hem de daha farklı uygulama anlayışı sunarak, müşterilere daha fazla güven vermek ve farklı yemek pişirme deneyimi kazandırmak amaçlanmıştır (Alonso and O'Neil, 2010).
7. Restoran Tasarımında Temel Kurallar
Restoran mekânının büyüklüğü ve formu ne olursa olsun, planlama ve tasarım aşamaları ile ilgili kurallar aynıdır diyebiliriz. Restoranın çevresel koşulları ve çeşidi belirlendikten sonra, kullanıcı sayısı ve kullanım amacına göre yapılmış ölçekli bir kroki üzerinde lavabo, evye gibi tesisat yerleri, elektrik lambaları, elektrik düğmeleri, prizlerin yerleri ile kapı, pencere, duvar gibi mekânın yapısal özellikleri belirlenir.
Daha sonra sabit özelliklere bağlı olarak, ana eylem alanları topluca gruplar halinde belirlenir. Mutfakta eylem alanlarına uygun olarak, çalışma üçgeni (besin hazırlama, pişirme ve servis alanları) oluşturulur ve buna göre de donatı ve ekipman yerleri tespit edilir. Son olarak eylem sırasına göre çalışma ve gerekli depolama alanları ve birimler arası servis alanları, restoran ve mutfağın kapasitesine uygun olarak yerleri ve büyüklükleri tespit edilerek, detaylara geçilir.
Mutfağın yerleşiminde kurallı ilerleme prensibine göre teslim alma, depolama, pişirme ve servis yerleri ve aralarındaki mesafeler belirlenir. Bu özel kısımlar arasında koridorlar dar olmamalı ve bölmeler bulunmamalıdır.
Yemek salonu, mutfağa göre uzak ve başka bir katta olmamalıdır. Mutfakta çalışanların sağlığı ve verimliliği için iklimlendirme sistemi yeterli ve kaliteli çalışması amacıyla gerekli düzenleme ve önlemler başta alınmalıdır. Mutfakta yeterli lavabo, evye ve çöp depolama yerleri bulunmalı ve bunlar sürekli çalışır halde ve temiz tutulmalıdır. Mutfağın temizliğinin kolay ve çalışanların sağlığı ve güvenliği açılarında zemin kaymaya, asitlere, yağlara ve aşınmaya karşı dayanıklı bir madde ile kaplanmalıdır (Balikhani, 2005; Dizdar, 2014). Mutfağın verimli ve sağlıklı çalışması için yeterli düzeyde aydınlatılmasının payı büyüktür.
Mutfağın yeterli düzeyde aydınlatılması, bıçak, satır gibi kesici aletlerin güven içinde kullanılmasını sağlar. Ayrıca yemeklerin yeterli düzeyde piştikleri görülerek kontrol edilebilir. Mutfağın yeterli düzeyde aydınlatılması kaza riskini de azaltır. Mutfak araç ve gereçlerinin yanlış yere veya yanlış monte edilmesi, yetersiz olması, kuzine ve ocak ile çalışma tezgâhlarmın yüksekliği, aralarındaki mesafenin yetersizliği ve fazlalığı, depolama ve soğutucuların, dondurucuların, yetersiz olması, yemeklerin kalitesi ve mutfak personelinin sağlığı, güvenliği ve verimliliği açısından sakıncalıdır (Bilal, 2014).
Mutfağın sıcak alanlarında çalışanlar için mutfak 25- 32 °C, kasaplık gibi soğuk işlerin yapıldığı alanlar 20 °C, diğer alanlarda ise 20-30 °C arasında olması uygundur. Çalışma tezgâhı yüksekliği, çalışanların antropometrik boyutlarına göre olması gerekir. Ancak ortalama bir rakam vermek gerekirse 85-90 cm yüksekliğinde olmalıdır. Çalışma tezgâhı ile kuzine arası minimum 125 cm, iki kuzine veya fırın arası 120 cm, her aşçı için gerekli çalışma tezgâhı alanı en az 120 cm olmalıdır. Mutfak duvarları temizliğinin kolaylığı, güzel görünümü ve kiri az tutması için en az 180 cm yüksekliğinde fayansla kaplanması gerekmektedir. Mutfak tavanı temizliği kolay olan bir madde ile kaplanmalıdır. Tavan açık renkte boyanmalıdır. Mutfakta yangına, patlamaya ve diğer kazalara karşı yeterli önlemler önceden alınmalıdır (Dizdar, 2003; Çakal, 2013).
8. Sonuç
İnsanın sağlıklı ve dinç kalarak uzun ömürlü ve kaliteli yaşaması, onun genetik yapısı ve çevresel koşulların olumlu etkisi ve etkileşimiyle mümkündür. İnsanın genetik yapısının çalışıp çalışmamasında çevresel koşullar doğrudan etkili olduğundan beslenme, iklim, rakım, sosyoekonomik düzey gibi çevresel etmenlerin kaliteli yaşam üzerine etkisi tartışılamaz niteliktedir.
Günümüzde, insanın ulaştığı bilgi, teknik, teknolojik düzey insanı hayrete düşürecek düzeylere ulaşmıştır. Öyle ki insan yaşadığı çevrenin doğasını, yaşam ve iş yeri koşullarını istediği gibi şekillendirebilmektedir. Bu bağlamda insanın yaşadığı çevresini ve ürettiği her ürünü, insan doğasına ve özelliklerine uygun hale getirebilmesinde ergonomi biliminin katkısı büyüktür. Bu nedenle ergonomik düzenleme ve kriterlerine göre oluşturulan her yaşam alanı ve ürün doğrudan yaşam kalitesini etkilemektedir.
Son yıllarda özellikle kadınlar başta olmak üzere, dışarıda bir işte çalışmaları nedeniyle, restoranlara gereksinim giderek artmaktadır. Bunun sonucu yemek ihtiyacını karşılayacak çok sayıda ve çeşitte restoran açılmıştır. Bugün artan restoran çeşidine ve ihtiyacına en iyi cevap verebilecek ideal bir restoran tasarımı önermenin imkânsızlığı da ortadadır.
Bunun için her restoranın çevresel koşullarına, bulunduğu yere, restoranın çeşidine, müşteri kapasitesine, müşteri profiline, müşteri memnuniyeti, personelin sağlığı, güvenliği ve verimli çalışabilmesi amacıyla bu işte uzmanlaşmış, bilgili, deneyimli ve yaratıcı gibi özellikleri olan bir ekip tarafından restoran ve restoran mutfağının tasarlanıp inşa edilmesi gerekmektedir.
Mevcut bilgi, teknik ve teknolojik düzeyle, bu işin uzmanlarından oluşmuş bir ekibin, titizlik göstererek ergonomik düzenleme ve ergonomik kriterler çerçevesinde, müşteri ve personel memnuniyetini ön planda tutan, iyi tasarlanmış, işlevsel, hoş görünümlü, güvenli, temiz, iyi bir organizasyona sahip bir restoran tasarlayıp inşa etmesi mümkündür. İnsan yeter ki yapabilme isteğine, iradesine ve yeteneğine sahip olsun.
5. Çıkar Çatışması
Yazarlar tarafından herhangi bir çıkar çatışması beyan edilmemiştir.
10. Kaynaklar
Akın, G. 2010a, Yaşam kalitesinin artırılmasında antropometrinin önemi, IV. Ulusal Biyolojik Antropoloji Sempozyumu, 04-06. Kasım. 2010, Ankara
Akın, G. 2010b, Geleneksel mutfak kültürü ve yemeklerin ortaya çıkışı, özellikleri,
II. Uluslar arası Doğu Anadolu Bölgesi Geleneksel Mutfak Kültürü ve Van Yemekleri Sempozyumu, 24-26 Kasım, Van
Akın, G.,2013. Ergonomi, Alter Yay. Rek. Org. Tic. Ltd. Şti, Yayıncı Sertifika No:11.483, Ankara
Akın, G. 2014, Sağlıklı ve Uzun Yaşam İçin Beslenme, Alter Yay. Org. Tic. Ltd. Şti. Ankara
Akın, G; Tekdemir, E; Gültekin, T; Erol, E; Bektaş, Y, 2013, Antropometri ve Spor, Alter Yay, Rek, Org, Tic,Ltd. Şti. Yayıncı Sertifika No:11483, Ankara
Akın, G.; Gültekin, T., 2014,
İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Ergonomi,
Ankara Üniversitesi Yayınları No:443, Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi, Antropoloji Bölümü Fizik Antropoloji Anabilim Dalı Yayınları No: 412, Ankara
Alonso, A, D; O'Neill, M, A., 2010, Exploring consumeis images of open restourants kitchen design, Journal of Retail and Leisure Property, 9 (3):247-259
Balikhani, M. 2005, Üst Sosyo-ekonomik Düzey Ailelerde Konutlarında Mutfak tasarımı ve Donatı elemanI ilişkileri, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Mobilya ve Dekorasyon Eğitimi Böl. Ankara
Baysal, A; Merdol, Kutluay, T; Ciyerim, Nevin; Sacır, Handan; Başoğlu, Sevil, 2005, Türk Mutfağından Örnekler, Hatipoğlu Yayınları:136, Kaynak Kitabı: 21, Ankara
Beyazıt, N., 2001, Türkiye'de ve Batıda Mutfakların Gelişimi, Mutfak Banyo Dekorasyonu, (7):1; 65-72
Bilal, Ç, 2014, Turizm sektöründe iş sağlığı ve güvenliği konusunda güncel sorunlar ve çözüm yolları, VII. Uluslararası İş Sağlığı ve Güvenliği Konferansı, 5-7 Mayıs 2014,İstanbul
Bitkisel Yağ Sanayiciler Derneği, Margarinin Tarihçesi, http://www.bysd.org.tr/ margarin.pdf, Erişim Tarihi, 10.05.2015
Çekal, N., 2013, Yiyecek içecek işletmelerinde mutfak tasarımında dikkat edilmesi gereken faktörler, e-journal of New World Sciences Academy, www.newwsa.com
Dizdar, E.N.; Altıparmak, R.S., 2014, Antropometrik mutfak mobilya tasarımı, endizdarPhotmail.com, erişim tarihi, 14.03.2015
Dizdar, E,N, 2003, İş Güvenliği, Dilara Yayınevi ve Matbacılık, Trabzon
Güner R, 2014, Tarih Süzgecinde Türk Mutfak Kültürü, http: //haged.istanbul. edu.tr/wp-content/uploads/2014/02/turk mutfagi - uhbt.pdf Erişim tarihi;15.05.2015
Kiple, K.F. 2010. Gezgin Şölen Gıda Küreselleşmenin On Bin Yılı. Çeviren, Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları: 3175, İstanbul
Merdol, Kutluay, T. 2012, Beslenme Antropolojisi I, Hatipoğlu Yayınları:160, Beslenme ve Diyetetik Dizisi: 03, Ankara
Mutfak Mekânı Tasarımı ilkeleri, http://www.İcmimarlik.org/viewtopic.php?t =1079, Erişim tarihi, 06.01.2015
Neufert, E. 2013. Yapı Tasarımı Bilgisi, Ed. Çağla Özaslan, Çev. Gizem Tercüme, Beta Yayınları, s. 232-239
Özbek, M. 2013,Beslenme Kültürü ve İnsan, Alter Yay. Rek. Org. Tic. Ltd. Şti. Ankara
Regina, S.; Boraban, Joseph F. Duracher, 2010, Succesful Restaurant Design, John Wiley and Sons, İnc, New York
Sönmez, R., 2008, 4 ve 5 Yıldızlı Konaklama işletmelerinde Banket (Ziyafet) Hizmetleri
Yönetimi (Ankara İlinde Bir Uygulama), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir
Şallı, G, 2015, Mutfağın Tanımı ve Mutfağın Tarihsel Gelişimi (Mutfak Planlama Ders Notları), http://web.beun.edu.tr/dmyo/files/2013/11/mu tfakplanlama.pdf, Erişim Tarihi: 20.05.2015. Uhri, A. 2011. Boğaz Derdi, Arkeolojik, Arkeobotanik, Tarihsel ve Etimolojik Veriler Işığında Tarım ve Beslenmenin Kültür Tarihi, Ege Yayınları, Kitap Matbaacılık San. Tic. LTD. ŞTİ., İstanbul
Has aşçıbaşı Ahmet ÖZDEMİR olarak kaynak gördüğüm:
Sn. Galip AKIN, Timur GÜLTEKİN*'a "Günümüz Restoran Tasarımında Kriterler" isimli akademik çalışmaları için yürekten teşekkür eder mesleki yaşamlarında başarılar dilerim. Profesyonel mutfaklarda ve gastronomi dünyasında ihtiyacı olanlar tarafından mutlaka örnek olarak dikkate alınacaktır.
