Cevri Kalfa Dairesi

İlber Ortaylı

 

Altınyol’un üzerinde yer alan Cevri Kalfa Dairesi’ne ince, uzun bir taş merdivenle çıkılır. Merdivenin ulaştığı düzlükte iki kapı bulunur ki bu kapılardan soldaki kapı Cevri Kalfa Dairesi’ne ulaşır.

 

İç içe dört odadan müteşekkil olan daire, mimarisinden ziyade Osmanlı tarihinde bir padişahın hayatını kurtarması bakımından mühimdir. Sultan III. Selim’in şehid edilmesinin ardından asilerin II. Mahmud’u öldürmek için Harem’e girmeleri üzerine Cevri Kalfa koşarak Şehzadegân Dairesi’ne varmış ve şehzadeyi alarak kendi dairesine çıkartmıştır.

 

Asilerin durumu fark etmeleri üzerine merdiven başında onların üzerine kül atarak zaman kazanmış ve saraylıların da yardımıyla şehzadeyi dama çıkartarak kurtarılmasını sağlamıştır. II. Mahmud padişah olunca Cevri Kalfa’ya vefa göstererek onu başhazinedarı yapmıştır. Şükranının bir ifadesi olarak da Sultanahmet Divanyolu’nda bir mektep, Çamlıca’da ise bir köşk inşa ettirmiştir. Divanyolu’ndaki mektep bugün Türk Edebiyatı Vakfı binası olarak kullanılmaktadır.

 

Çinili Köşk

 

Cevri Kalfa, bir yerde hanedanın büyükannesi sayılan II. Mahmud Han’ın annesi Nakşıdil Valide Sultan’ın türbesinde onun yanı başına defnedilmiştir.

 

Topkapı Sarayı’ndan evvel Fatih tarafından yaptırılan Çinili Köşk’ün planı Bursa Yıldırım Camii ile hemen hemen aynıdır. Yıllar boyunca yaşadığı hatalı tadilatlar ve yangınla orijinalliğini oldukça kaybeden Çinili Köşk en büyük tahribatı Arkeoloji Müzesi’nin açılmasından dolayı yaşamıştır. 

 

Arkeoloji Binası yapılınca Çinili Köşk’ün içindeki arkeolojik eserler yeni binaya taşınmıştır. Çinili Köşk’ün önü ok ve cirit talimlerinin yapıldığı bir yerdir. Cumhuriyet devrinde yapılan restorasyonlarda çok sayıda ok ve cirit parçalarına rastlanılmıştır.

 

Süslemelerinde Selçuklulardan tesirler görülen Çinili Köşk’teki çiniler emsali zor bulunan türdendir. İki katlı olan köşkün kapısının üstünde ufak bir asma kat da bulunmaktadır.